Qıtay İlbaşı Donald Trampnıñ säwdä suğışına qarşı tigezlek (balans) êlementın buldıru maqsatınnan çığıp başqa illär belän ittifaqların nığıtuğa qağılışlı adımnar yasıy. Sişämbe könne Pekindä oyıştırılğan çarada Qıtay liderları Latin Amerika liderları belän bergä berdäm front täqdim itte.

Qıtay liderları dönyanıñ ikençe zur iqtisadın Trampnıñ tamğaxanä (tamojnya) salımın kübäytüenä häm başqa säyäsätlärenä bäyle bilgesezlekkä häm totrıqsızlıqqa qarşı ışanıçlı säwdä häm üseş urtağı bularaq kürsätä.

Düşämbe könne Pekin häm Waşington Şveyśariyäneñ Jeneva şähärendä atna axırında ütkärelgän söyläşülärdän soñ tamğaxän salımnarı mäs’äläsendä alğa kiteşne iğlan itte. Här ike taraf ta söyläşülärgä urın açu öçen yuğarı salımnarnı 90 köngä azaytu mäs’äläsendä kileşte.

Amerika Quşma Ştatları belän kiyerenkelekne azaytuğa yünälgän adımnarnı yasawçı Qıtay İlbaşı Si Cinpiñ Qıtaynıñ Latin Amerika illäre belän “saf säyäsi häm blok qarşılıqlarınıñ qaynağan ağımnarı belän beryaqlılıq häm protekśionizmnıñ kütärelgän dulqını aldında “qulğa-qul totınırğa” äzer buluın belderde.

Trampnıñ säyäsätläre belän bäyle bularaq Si Cinpiñ Qıtaynıñ: “Tamğaxanä salımı suğışlarında yäki säwdä suğışlarında ciñüçe bulmıy”, - digän süzlären qabatladı.

Si 2015nçe yılda tözelgän Qıtay-CELAC (Latin Amerika häm Karib däwlätläre berlege) Forumında çığış yasağan ide. Braziliyä, Çili häm Kolumbiya däwlät başlıqları belän bergä töbäktän räsmilär çarada qatnaştı.

Si Qıtay belän Latin Amerika illäre arasındağı bağlanışlarnı nığıtunı maqsat itep alğan säyäsi dialog iqtisadi üseş, mädäni häm akademik üzgäreşlär belän global iminlek mäs’älälärenä yünälgän biş iniśiativanı açıqladı.

Töbäktän tağın da kübräk import yasaw häm Qıtay şirkätläreneñ biredäge investiśiyäläreneñ kiñäytelüen täşviq itü süzen birde. Ayıruça Si Latin Amerika häm Karib illäre külämendä finanslawnı yaqlaw öçen yaqınça 66 milliard yuan (yaqınça 9,2 milliard dollar) külämendä yaña kredit liniyäsen iğlan itte.

Qıtay ayıruça çista energiyä, 5G telekommunikaśiyäse, sanlı iqtisad, yasalma fähem häm global iminlek kebek ölkälärdä xezmättäşlekne arttırunı maqsat itä.

Latin Amerika illäre Poyas häm yul iniśiativasına (BRI) quşıla.

Qıtay belän töbäk illäre arasındağı säwdä tiz üsä häm uzğan yılda täwge tapqır 500 milliard dollardan arttı. Bu üseşneñ zur öleşe soya quzaqlıları häm sıyır ite kebek awıl xucalığı êşlänmäläre belän bergä êşkärtelmägän neft, timer rudaları häm möhim faydalı qazılmalar kebek ênergiyä çığanaqlarınıñ Qıtayğa artqan êksportına bäyle.

Si Cinpiñneñ Poyas häm yul kereşüe aşa töbäktäge investiśiyälären, 5G çeltärläreneñ salınuın häm portlar belän gidroêlektrostanśiyäläreneñ tözeleşen üz êçenä ala.

Kolumbiyä İlbaşı Gustavo Petro düşämbe könne ileneñ BRIgä räsmi räweştä quşılaçağın iğlan itte. Bu soñğı aylarda Latin Amerikadağı qayber Qıtay proyektlarınıñ awırlıqlar belän oçraşuına qaramastan iniśiativağa qarata ışanıçnı kürsätä.

Fevral ayında Panama AQŞnıñ basımı astında iniśiativadan çigengän berençe Latin Amerika ile buldı. Bu aynıñ başında Qıtaynıñ êlektr maşinasın êşläp çığaruçı “BYD” häm tutıqmas qorıç citeşterüçese “Tsingshan” litiy bäyäläreneñ töşüe arqasında Çilidä litiy katod qorılmaların tözü plannarınnan waz kiçülären belderde.

Başqa yöklämälär belän berrättän Pekin aldıbızdağı öç yıl buyı här yıl Latin Amerikadağı säyäsi partiyälärdän 300 keşene Qıtayğa çaqırunı häm 3 meñ 500 xökümät stipendiyäsen buldırunu planlaştıra.

Si Qıtayğa säyäxät öçen biş Latin Amerika ileneñ vizadan azat iteläçägen häm tağın da kübräk ilneñ şuşı isemlekkä kerteläçägen iskärtep uzdı. Fäqät vizadan azat itelüdän qaysı illärneñ faydalanılaçağı älegä açıqlanmadı.