Grenlandiyalılar AQŞ İlbaşı Donald Trampnıñ Daniyanıñ üzidaräle cirlären anneksiyäläw yanawları astında sişämbe könne cirle saylawda tawış birde.
Tramp AQŞnıñ iminlege öçen kiñ Arktika utrawına ixtıyac buluın yaqlıy häm şuşı urınnı alu öçen köç qullanu ixtimalına da basım yasıy.
“Grenlandiyanı alaçaqbız. Äye, 100%”, - dip äytüçe Tramp yäkşämbe könne “NBC News”ka birgän äñgämäsendä AQŞnıñ bu mäs’älädä täwäkkäl buluın belderde.
Fäqät utrawnıñ yaña Baş ministrı Yens-Frederik Nielsen Trampqa kisken cawap birde: “AQŞ Grenlandiyanı ala almayaçaq. Bez bütännärneke tügel. Üz kiläçägebezne bez bilgelibez”.
Grenlandiya dönya kön tärtibendä bulsa da cirle saylaw nigezdä sälamätlek saqlaw, toraq, turizm üsterü häm taw säbäğäte kebek mäs’älälär tiräsendä şäkellände.
Monnan tış Nielsen uzğan atnada yasağan belderüendä diplomatik kiyerenkeleklär arqasında grenlandiyälelärneñ üzlären “xozursız” xis itülären añlawın belderde. Ayıruça AQŞ Viśe-prezidentı JD Vancenıñ xatını Usha belän yasağan “maxsus säfäre”n tänqitläde. Bu säfär comğa könne AQŞ xärbi bazasına yünälgän ide.
Vance bu forsatnı Daniyanı tänqitläw öçen qullandı häm “Grenlandiya xalqı öçen yaxşı ber êş başqarmadılq”, - dide.
Sośial medianıñ role
11nçe marttağı ğomum saylawdan soñ ber aydan qısqa ber waqıtta ütkärelgän bu saylawnıñ “Grenlandiyanıñ kiläçäge belän bäyle bulmawın, mäğarif häm cirle mäs’älälär belän bäyle buluın” äytüçe tikşerenüçe Signe Ravn-Hojgaard sişämbe könge tawış birüneñ kübräk cirle mäs’älälärgä yünälüen belderde.
Üzäge Nuukta urnaşqan “Digital Infrastruktur” isemle töşençä oyışmasınıñ citäkçese bulğan Ravn-Hojgaard başqala Nuuk ta êçendä bulğan Sermersooq cirle xakimiyäteneñ “dönyanıñ iñ zur cirle xakimiyäte” buluın häm İspaniyädän tağın da zurraq mäydannı üz êçenä aluın äytte.
“Şuña kürä säyäsätçelär barı tik üzläre yäşägän qasabada häm sośial mediada kampaniya yasıylar”, - dip äytüçe Ravn-Hojgaard saylaw xäbärläre äz bulğan moxitta sośial medianıñ tağın da kübräk ähämiyätle buluın iskärtep uzdı.
Yaqın cämğiyät qorılışınıñ yalğan profillärneñ qullanuın çikländerüen, läkin sośial mediağa bulğan bäylelekneñ yalğış yäisä konteksttan saylap alınğan mäğlümatlärneñ tiz cäyelüenä säbäp bula alaçağına basım yasawçı tikşerenüçe Daniya küzläw xezmäteneñ ğomum saylawlar waqıtında sośial çeltärlärdä bik zur külämdä dezinformaśiyanı bilgeläwen belderde.
Daniyanıñ iminlek häm küzläw xezmäte PETkä kürä, saylaw barışında grenlandiyalı säyäsätçelär yäki individual şäxeslär tarafınnan yasalğan qayber belderülär bilgele ber qaraşlarnı xuplaw yäki köçäytü maqsatınnan çığıp kontekstlarınnan saylap alınıp qullanıldı.
Ravn-Hojgaard: “Keçkenä häm üzara tığız bäylängän cämğiyätlärdä ber yazmanın härkem tarafınnan diyärlek kürenüe öçen barı tik berniçä tapqır urtaqlaşıluı citärle”, - dip äytte.
Älegä bernindi anketa yasalmağan bulsa da uzğan ayğı ğomum saylawda zur syurpriz yasap ciñgän Nielsenneñ üzäk uñçı “Demokrat” partiyasınıñ nindi uñış kürsätäçäge qızıqsınu uyandıra.
Aalborg universitetınıñ Arktika programması direktorı Carina Ren: “Demokratlar bu syurpriz uñışnıñ täêsire belän kütärelergä däwam itäçäkme yuqmı, monı kürü qızıqlı bulaçaq”, - dip äytte.
2021nçe yılda saylawçılarnıñ 64% diyärlek saylawda qatnaşqan ide. Tawış birü cirle säğät belän 09:00 belän 20:00 (GMT 10:00 - 21:00) arasında başqarıldı.
