AQŞ däwlät başlığı Donald Tramp küptän tügel yasağan belderüendä Ğazzädäge suğışnı “ayawsız bäreleş” dip atadı häm “Xamas” tarafınnan izraille-amerikalı totqın Edan Aleksandrnıñ irekkä cibärelüennän soñ bu suğışnıñ betä alaçağın ömet itüen açıqladı.
Tramp: “Bu ayawsız bäreleşne beterü öçen kiräkle adımnarnıñ başlanğıçı bulır dip ömetlänäm,” – dide häm Qatar belän Misırnıñ kileşü tözü mäs’äläsendäge rol’lären qabul itte.
Çığışı belän N’yu-Djersidan bulğan 21 yäş’lek izraille ğaskäri Edan Aleksandr “Xamas”nıñ 2023 yılnıñ 7 oktäbr’ könge höcümennän bügengä qadär äsir ide. Xalıqara Qızıl Xaç komitetınıñ yärdäme belän häm İzrail waqıtlıça utnı tuqtatqan arada başqarılğan bu irekkä cibärü Tramp citäkçelege öçen simvolik ciñü buldı.
Läkin bu täraqqıyät’kä qaramastan İzrail prem’yer-ministrı Binyamin Netan’yaxu bäreleşlärne tuqtatunıñ waqıtlıça häm taktik buluın, barı tik Aleksandrnıñ isän-imin qaytuın täêmin itü maqsatı belän çınğa aşuın açıqladı.
Netan’yaxu Ğazzädäge suğışnıñ “Xamas” tulısınça yuqqa çıqqanğa qadär baraçağın belderde.
Bu närsäne añlata soñ?
Ber waqıt Netan’yaxu citäkçelegenä çiksez yärdäm kürsätkän Trampnıñ utnı tuqtatu çaqıruın êlektän qaqşamaz kebek kürelgän ittifaqnıñ çatnawı kebek añlap bula.
Läkin Ğazzädä qamaw astında bulğan häm açlıq belän köräşüçe şaqtıy fälästinle öçen Trampnıñ süzläre tügel, wazğıyät’neñ üzgärep üzgärmäwe möhim.
Xäzergä qadär üzgäreş küzätelmäde
Netan’yaxu üz qararında tora. Xökümäte ike millionnan artıq fälästinlene keçkenä töbäklärgä quıp, kiñäytelgän xärbi operaśiyane däwam itterä. Azıq-tölek yärdäme çiklängän, bu da suğışnıñ ber ısulı bulıp tora.
Bu suğışnı beterergä cıyınuçı xökümät totışı tügel, ä qayğı-xäsrätne strategiya itep kürüçe xökümät totışı.
Netan’yaxunıñ da kem buluın onıtmıyq. Suğışıp qına qalmıy ul, şul uq waqıtta säyäsi köräş alıp bara. Kiregä adım yasaw xökümätneñ tarqaluına kiterä ala.
Şul arada Trampnıñ motivaśiyaläre şöbhä uyata. AQŞnıñ Ğazzäne qabat tözekländerü täqdime Fälästinneñ cimerelüen investiśiya forsatına äyländerüçe kolonizator fantaziyase kebek kürenä. Suğışnı beterü çaqıruı tınıçlıq urnaştıru tügel, ä êş kileşüe, diplomatik adım yäisä töbäkkä yasalaçaq säfärdän alda kampaniya obrazı belän bäyle bulırğa mömkin.
Belmibez. Ämma şunı beläbez – Trampnı fälästinlelär qızıqsındırmıy.
Şulay da simvolik basım da möhim
Tramp kebek figuranıñ cämäğat’çelektä borçuların telgä aluı könbatışlı däwlätlärdä artqan tınıçsızlıqqa işaräli. Ğazzädäge gumanitar fäläkät tiränäygän sayın, suğış cinayät’läre dälillären dä inqar itep bulmas xälgä kilgäç İzrailneñ iñ tuğrı berlektäşlärenä dä wazğıyät’ne qabat küzdän kiçerergä turı kilä.
Monnan soñ närsä bulaçaq soñ?
Berniçä sśenariy bar:
Berençese – suğışnıñ däwam itüe. Netan’yaxu citäkçelege suğışnı arttırır, Ğazzäne tulısınça kontrol’ astına alunı maqsat itär. Trampnıñ süzläre xäbär başçalarında urın alır, läkin säyäsättä üzgäreş bulmas. Açlıq, höcümnär arta barır. Global’ näfrät üsär. Läkin İzrail cäzasız qalır.
İkençese – öleşçä utnı tuqtatu. Xalıqara basım astında İzrail waqıtlıça yäisä urını belän utnı tuqtatır. Bälki kübräk totqınnı irekkä cibärü yäisä çikle yärdämgä röxsät birü öçen. Läkin suğış tuqtamas.
Öçençese – AQŞ citäkçelegeneñ basım yasawı. Läkin bu bik zäğıyf’ ixtimal.
Qızğanıç, Netan’yaxu citäkçelege suğışnı İzrailneñ ayaqta toruı öçen möhim mäs’älä bularq kürä. Distälärçä yıl buyı könbatışnıñ tawış çığarmawı da bu adımğa qıyulıq birä.
Trampnıñ süzläre üzgärsä dä, alarda yanaw yuq. Yanaw bulmasa, basım da bula almıy.
Bälki artqan global’ açu häm näfrät arqasında İzrail kübräk yärdämneñ töbäkkä kertelüenä röxsät birergä mäcbür qalaçaq. Läkin Ğazzä qamaw astında qalaçaq häm fälästinlelär öçen tormış bik awır bulaçaq.
Ägär dä Tramp citäkçelege çınnan da bu wäşxilekne tuqtatırğa teläsä ide êşkä kereşer ide. Xärbi yärdämne tuqtatıp, diplomatik yaqlawnı beterer ide. Grajdanlılarnı aç qaldıruçı rejimnı qorallandırunı tuqtata alır ide.
Läkin bu çınğa aşqanğa qadär Ğazzä ut astında bulaçaq.
