Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Qızıl diñgez buyında urnaşqan Şarm äş-Şäyex şähärendä ütkäreläçäk tınıçlıq sammitında qatnaşır öçen Misırğa kilep citte.
Misır prezidentı Abdelfattax äl-Sisi düşämbe könne Ärdoğanğa räsmi räweştä xörmät kürsätte, dip xäbär itte Misırnıñ däwlät telekanalı “Al Qahera”. Ärdoğan belän bergä Törkiyä tışqı eşlär ministrı Xakan Fidan, Milli küzläw oyışması (MİT) citäkçese İbrahim Kalın, Törkiyä ilbaşınıñ matbuğat xezmäte başlığı Borxanettin Duran häm tışqı säyäsät häm iminlek kiñäşçese Akif Çağatay Kılıç ta kilde.
Ärdoğan, Misır däwlät başlığı Abdelfattax äl-Sisi häm AQŞ ilbaşı Donald Tramp çaqıruı belän Şarm äş-Şäyexka kilgännän soñ, üz delegatsiyäse belän Xalıqara Kongress üzägenä yünälde. Anda Ğazzä tınıçlıq kileşüe turında söyläşülär ütkäreläçäk.
Törkiyä ilbaşı Şarm äş-Şäyex kileşüeneñ imzalanu tantanasında qatnaşır häm sammit barışında qatnaşuçı illär citäkçeläre belän kiñäşläşülär ütkärer dip kötelä.
Töbäk iminlege häm totrıqlılığı öçen yaña çor
Ğazzä xalıqara tınıçlıq sammitında qatnaşu öçen küp kenä illärneñ däwlät başlıqları häm yuğarı däräcäle wäkilläre Misırğa kilde. Qatar ämire Şäyex Tämim bin Xämäd Äl Tani, Yordaniya patşası Abdullah II, Baxreyn patşası Xämäd bin İsa Äl Xälifä häm Fälästin däwlät başlığı Mäxmüt Abbas sammit aldınnan Äs-Sisi tarafınnan qarşı alındı, dip xäbär itte “Al Qahera”.
Şulay uq, Fransiyä prezidentı Êmmanuel Makron, İndoneziyä ilbaşı Prabowo Subianto, Germaniyä kanslerı Fridrix Mertz, İtaliyä premyer-ministrı Djorjia Meloni, Paqıstan xökümäte räise Möxämmäd Şäxbaz Şärif häm Sögüd Ğaräbstanı tışqı êşlär ministrı Şäxzädä Fäysal bin Farxan da sammitqa kilde.
Böyekbritaniyäneñ êlekke premyer-ministrı Toni Blêr, BMO ğomum särqatibe Antonio Guterreş häm Ğäräp berlege ğomum särqatibe Äxmät Äbül Geyt ta sammit urınına kilde. Şulay uq, Böyekbritaniyä premyer-ministrı Keir Starmer, Kanada xökümäte räise Mark Karni, Gretsiyä başministrı Kiriakos Mitsotakis häm Xalıqara Futbol Assotsiatsiäläre Federatsiäse (FIFA) prezidentı Djanni İnfantino da Misır ilbaşı tarafınnan qarşı alındı.
Paragvay häm Niderland delegatsiäläre dä Misır şähärenä kilde, dip xäbär itte kanal, qatnaşu däräcäse turında tulı mäğlümat birmiçä.
Şarm äş-Şäyex sammitında 20dän artıq dönyaküläm citäkçe qatnaşır dip kötelä. Sammit Misır ilbaşıı Äbdelfätäh Äs-Sisi häm AQŞ ilbaşı Donald Tramp citäkçelegendä ütkäreläçäk.
İzrail häm “Xamas” turıdan-turı qatnaşmıy häm sammitta bulır dip kötelmi. İzrail, xalıqara yaqlaw alğan Fälästin xakimiäteneñ Ğazzägä täêsir itüenä qarşı çıqtı, anıñ citäkçese kiläçäk.
Misır beldergänçä, sammitnıñ maqsatı "Ğazzädä suğışnı tuqtatu, Yaqın Könçığışta tınıçlıq häm totrıqlılıq urnaştıru öçen tırışlıqlarnı arttıru häm töbäk iminlege häm totrıqlılığı öçen yaña çor başlaw".
Ğazzädä yaña idarä mexanizmnı buldıru
Tramp çärşämbe könne beldergänçä, İzrail häm “Xamas” 29 sentyabrdä täqdim itelgän 20 punktlı plannıñ berençe öleşenä kileşkän. Bu plan Ğazzägä tınıçlıq kiterü, anda totıq itep totılğan İzrail keşelären azat itü, 2,000gä yaqın Fälästin totqınnarın irekkä çığaru häm İzrail köçläreneñ töbäktän çigenüen üz êçenä ala.
Ğazzä tınıçlıq kileşüeneñ berençe öleşe comğa könne Tramp planı nigezendä 2 yıllıq İzrail suğışın tuqtatu öçen ğamälgä kerde.
Plannıñ ikençe öleşe Ğazzädä yaña idarä mexanizmnı buldıru, fälästinlelär häm ğäräp-islam illäre ğäskärlärennän torğan iminlek köçlären formalaştıru häm “Xamas”nı qoralsızlandıru maqsatın quyğan.
2023nçe yılnıñ oktyabrennän birle İzrail höcümnäre näticäsendä Ğazzädä 67,800dän artıq fälästinle, kübese xatın-qızlar häm balalar, häläk buldı, töbäk yäşäw öçen yaraqsız xälgä kilde.
