Dönyanıñ törle illärennän ministrlar BMO klimat sammitınıñ soñğı, awır söyläşülärenä äzerlänä. Xökümätlär iñ bäxäsle mäsälälärgä kereşep, üsep kilüçe däwlätlärneñ taläpläre artuçı şartlarda, global xezmättäşlekne kürsätüçe kileşü tabu öçen tırışa.

BMO klimat wäqalätlese Simon Still Amazonnıñ Belem şähärendä COP30nıñ ikençe atnası açılışında: "Kürsätkeç diplomatiya waqıtı ütte. Xäzer ciñne sızğanıp, berläşep, êşne başqaru waqıtı," - dide .

Braziliya ilbaşı Luis Inasio Lula da Silvanıñ çärşämbe könne Belem şähärenä kilüe kötelä. Ul comğa könne yabılu sessiyäse aldınnan kileşü täêmin itügä yardäm itär dip kötelä.

COP30 räise Andre Korrea do Lago söyläşülärdä qayısı mäsälägä östenlek birelüe turındağı sorawğa: "Barısı da, barısı da. Bik qatlawlı," dip cawap birde.

Klimat diplomatıyasında yaña dinamikalar barlıqqa kilde: Qıtay, Hindıstan häm başqa üseş aluçı illär kübräk tä'sir kürsätä, ä Yevropa Berlege eçke yaqtan yaqlawnı yuğaltu belän köräşä; AQŞ isä bu sammitta tulısınça qatnaşmıy.

Finans, säwdä häm emissiyalarnı kimetü

Uzğan atna eçendä söyläşüçelär өç töp mäs’älädä ayırmalıqların kürüçälek ittelär: klimat finansı, beryaqlı säwdä çaraları häm planlaştırılğan emissiyalarnı kimetü tärtipläre — älege plannar kiräk bulğannnan bik äz.

Paris kileşüe maqsatı sänäğätkä qädärge däräcädän 1,5°C artu belän çiklärgä tırışu ide, ämma xäzerge trendlar bu maqsatnı uaqlap bulmıyça — iñ kimendä 2,3°C artu kötelä.

"Kiläse adımnarda bu ayrımnı niçek yabıp bulu turında söyläşü mömkin bulsın öçen bu şartlar zarur," dip Norvegiya klimat ministrı Andreas Bjelland Eriksen äytte.

Üseş aluçı illär blokı bay illärne COP29ta wäğdä itelgän — 2035 yılğa qadär yıllıq 300 milliard dollar täqdim itü — wäğdäsen ütärgä mäcbür itä torğan tüläw grafiğı täqdir itärgä tırışa.

AQŞ — COP30ta qatnaşmağan — aldağı wäğdälären ütäwe mäcbürlegenä tämam cavap birä almadı.