Sammitnıñ teması – “Regional tınıçlıq häm iminlek”.

Törki dönyanıñ integraśiyase barışında çatır oyışması bulğan Törki däwlätlär oyışması qorılışınıñ 16 yıllığın qotlıy.

Berençe iseme Törki teldä söyläşüçe illärneñ xezmättäşlek şurası bulğan oyışmanıñ nigeze 2009 yılnıñ 3 oktäbrendä Azärbaycan, Qazaqstan, Qırğızstan häm Törkiyä tarafınnan imzalanğan Naxçıvan kileşüe belän salındı.

Urtaq tarix häm mädäni qıymmätlärne saqlawçı, törki dönyanıñ integraśiyasen maqsat itüçe Törki däwlätlär oyışması äğza illär belän iqtsadtan alıp säyäsätkä, mäğariftän alıp mädäniyätkä, saqlanudan alıp qurqınıçsızlıqqa, transporttan tamğaxanägä, turizmnan sportka qadär şaqtıy tarmaqta xezmättäşlek öçen nigez bulıp tora.

Xäzerge waqıtta regional ülçämdä tanılğan Törki däwlätlär oyışması bıyıl 4 million 250 meñ kvadrat çaqrım cir häm yaqınça 160 million xalıq sanı bulğan äğza illär belän törki dönyanıñ urtaq köçenä iyä, geosäyäsi täêsiren arttıruçı xalıqara oyışmağa äylände.

İstanbulda 2021 yılnıñ 12 noyabrendä oyıştırılğan däwlät başlıqlarınıñ 8nçe sammitında törki şura isemeneñ Törki däwlätlär oyışmasına üzgärtelüe xalıqara mäydanda törki dönyasında integraśiya barışında yaña çornıñ başlanğıçı bularaq añlatıp birelde.

Azärbaycan, Qazaqstan, Qırğızstan, Törkiyä häm Üzbäkstan tulı äğza bulğan oyışmada Törekmänstan, Vengriya häm Tön'yaq Kipr Törek Cömhüriyäte küzätüçe statusında urın ala.

Üzäge İstanbulda urnaşqan Törki däwlätlär oyışması, däwlät başlıqları şurası, tışqı êşlär ministrları şurası, Aqsaqallar şurası, Belgeçlär komitetı häm särqätiplektän tora.

Oyışma şulay uq Törki däwlätlär parlamentariylar assambleyası, Törki akademiya, Törki dönyanıñ mädäniyät oyışması, Törki investiśiya fondı häm Törki mädäniyät häm miras waqıfı kebek xezmättäşlek mexanizmnarınıñ çatır oyışması wazıyfasın başqara.

Törki däwlätlär oyışması Berlӓşkӓn Millӓtlӓr Oyışması belän ber rättän Awrupa iminlek häm xezmättäşlek oyışması, İslam xezmättäşlek oyışması häm Bötendönya tamğaxanä oyışması kebek şaqtıy xalıqara oyışma belän dä partnyerlık başqara.

Vengriya başqalası Budapeştta wäkilçelek açqan Törki däwlätlär oyışması bu adım belän küzätüçe äğza Vengriya belän ber rättän Awrupa berlege, Awrupa iminlek häm xezmättäşlek oyışması, Xalıqara iqtisadi xezmättäşlek häm üseş oyışması häm Vişegrad törkeme kebek oyışmalar belän mönäsäbätlären nığıtunı häm Awrupadağı kürenüçänlegen arttırunı maqsat itä.

“Törki dönya-2040 vizionı” dokumentı yärdämendä kiläçäkkä qarağan strategik maqsatlar quyğan oyışma ike yaqlı ışanıç şartların köçäytergä, säyäsi teläktäşlekne nığıtırğa, iqtisadi häm texnik xezmättäşlek mömkinleklären arttırırğa, törki dönyanıñ tarixi-mädäni mirasın terkärgä teli.

Törki däwlätlär oyışması 16 yılda däwlät oyışmaları ğına tügel, şulay uq qardäş cämğıyätlär arasında da xezmättäşlekne üsterde.

Soñğı tep Törki akademiya Törk dönyanıñ urtaq älifba komissiyaseneñ 34 xäreftän toruçı Urtaq törki älifba östendä kileşte.

Qorılğan könnän birle däwlät başlıqları däräcäsendä 11 sammit çınğa aşırğan Törki däwlätlär oyışması 12nçe sammitın “Regional tınıçlıq häm iminlek” teması belän 7 oktäbr könne Azärbaycanda uzdırırğa cıyına.