Fidan: "Ğazzäne yañadan torğızu häm idaräsen fälästinlelär başqarırğa tiyeş”

Törkiyä tışqı êşlär ministrı Xaqan Fidan, "Ğazzäneñ torğızıluı häm idarä itü êşläre şiksez räweştä fälästinlelär tarafınnan alıp barılırğa tiyeş," dip belderde. Ul xalıqara cämäğätçelekneñ İzrail xökümäte räise Binyamin Netanyaxunıñ yañadan suğış başlaw mömkinlegenä qarşı yuğarı äzerlek xälendä buluın da assızıqladı.

Fidan bu süzlärne, Parijda Ğazzägä bağışlanğan cıyılışta qatnaşqannan soñ, pänceşämbe könne matbuğatqa belderde. Bu cıyılışta Awrupa, ğäräp dönyası häm başqa xezmättäş illärdän yuğarı däräcäle diplomatlar qatnaşıp, töbäktäge üzgäreşlär turında söyläşte.

"Ğazzäneñ torğızıluı häm idarä itü êşläre fälästinlelär tarafınnan alıp barılırğa tieş, iminlek köçläre dä fälästinlelär kontrolendä bulırğa tieş, häm bu xaqta bernindi ikelänülär bulmasqa tieş," dip ul assızıqladı.

"Kiçä bik möhim kön ide. Ğazzädä ike yıl buyı däwam itkän genotsidne tuqtatu öçen ömet barlıqqa kilde. Başta uq, bezneñ ilbaşıbız (Räcäp Tayyip Ärdoğan) citäkçelegendä, Törkiyä xalıqara däräcädä zur tırışlıqlar kürsätte. Bu protsess aşa bez İslam dönyası häm başqa partnerlar belän bergä tırışlıqlarıbıznı koordinatsiyäläw häm köçäytü mädäniäten üsterdek," dip ul östäde.

Fidan xalıqara cämäğätçelekne bu omtılışlarda qatnaştırırğa tırışuların da äytte.

"Bez xalıqara cämäğätçelekne bu protsessqa cälep itärgä tırıştıq. Grajdanlı cämğiät oyışmaları, däwlät institutları — barıbız da üzebezneñ iñ zur tırışlıqlarıbıznı kürsättek häm bügenge näticägä ireşüebezgä çın küñeldän şatlanabız. Xäzer qan qoyunı tuqtatu häm fälästinle qardäşlärebezneñ cäfa çigüen beterü öçen ömet bar," dip belderde ul.

Ministr bu êtaptan soñ möhim mäsälälär barlığın assızıqlap, xäzer kileşengän plannıñ berençe êtabı turında söyläde. Bu êtap dürt maqsatnı üz êçenä ala: ut açunı tuqtatu, totqınnar häm äsirlärne azat itü, humanitar yärdämne tiz arada başlaw häm İzrail köçläreneñ bilgele sızıqka çigenüe. Bu plan bik töğäl räweştä ütälergä tieş, dip assızıqladı ul.

"Kileşü tekstındağı maddägä kürä, Törkiyä bu planınıñ ütälüendä qatnaşaçaq," dip östäde Fidan.

Citdi näticälär

Fidan, bügenge cıyılış turında mäğlümat birep, anda İslam xezmättäşlek oyışması (OIC) häm Ğäräp Berlege äğzası bulğan cide ilneñ tışqı êşlär ministrları, şulay uq Awrupa Berlege wäkilläre qatnaşuın äytte.

"Bergä kileşüneñ näticälären häm anıñ niçek ütäläçägen centekläp tikşerdek. Awrupalılar häm xalıqara cämäğätçelek Ğazzäneñ iqtisadı, torğızıluı häm idarä itü yağınnan yañartu êşlärendä niçek qatnaşa alaçağın söyläştek. Bügen möhim qararlarğa nigez bulğan citdi näticälärgä ireşelde. Min Awrupa ministrlarınıñ bu küzätülärne üz başqalalarına häm säyäsi citäkçelärenä citkeräçägenä ışanam," dip ul belderde.

Fidan ike däwlät çişeleşeneñ möhimlegen assızıqlap, bu mäsäläneñ problemanı çişüdä töp rolne başqaruın härkemneñ añlawına söyenüen äytte.

"Ägär Ğazzäneñ torğızıluı häm plannarnıñ ütälüe töbäkne 2023 yılnıñ 7 oktyabrendäge xälgä qaytara ikän, bu kiläçäktä yaña suğışqa kiteräçäk. Çönki, üzegez dä beläsez, 7 oktyabrgä qadär Ğazzä açıq hawa törmäse xälendä ide," dide ul.

Ul Ğazzädä irekle säwdä häm iqtisad bulmawın, bar närsäneñ İzrail kontrolendä häm çikläwlärgä duçar buluın äytte.

Tınıçlıq mäsäläsendä Netanyaxuğa ışanıç yuq

Fidan, İslam dönyası aktyerları tarafınnan qayber mäsälälärneñ añlaşıluın assızıqladı.

"Bez bergä bulğanda, küp närsälärne başqara alabız. Çınlıqta, qayber närsälär bezneñ yazmış tügel. Alar kübräk teläk köçe, tırışlıq, hönäri ostalıq häm bäysez uylaw taläp itä. Bez monı kürä aluıbızğa şat. Min Törkiyä täqdim itkän bu yaña ruxnıñ Fälästin mäsäläsen genä tügel, başqa töbäk problemaların da çişüdä möhim rol uynayaçağına ışanam," dide ul.

Ğazzädä utnı tuqtatu kileşüe ömet uyattı, dip belderde Fidan.

"Läkin bez anda härwaqıt problema barlıqqa kilü mömkinlege barlığın onıtırğa tiyeş tügel. Bügenge köngä qadär Netanyaxunıñ ğamälläre küz aldında häm bez anıñ, bigräk tä, tınıçlıq mäsäläsendä niçek ışanıçsız buluın beläbez. İzrail yañadan suğış başlarğa tırışırğa mömkin. Xäzer xalıqara cämäğätçelek yuğarı äzerlek xälendä. Totqınnar mäsäläse çişelgännän soñ, İzrailneñ üz ğamällären aqlaw öçen argumentları qalmayaçaq," dip assızıqladı ul.

Fidan, bu xälneñ tabiğatennän çığıp, ütälü êtabında qayber problemalarnıñ barlıqqa kilüe kötelüen äytte häm monıñ öçen ömetsezlekkä birelmäskä kiräklegen assızıqladı.

Törkiyä bu qıyınlıqlarnı çişü öçen hönäri häm koordinatsiyäle räweştä êşläwen däwam itäçäk, dip östäde ministr.