AQŞ ilbaşı Donald Tramp Pentagonğa Qıtay häm Rusiyä belän ber däräcädä atom-töş qoralın sınaw êşçänlegen başlarğa kürsätmä birüen citkerde. Älege belderü Qıtay citäkçese Si Tszinpin belän möhim sammit başlanır aldınnan yasaldı.
Bu adım pänceşämbe könne Rusiyä ilbaşı Vladimir Putinnıñ, AQŞ kisätülärenä qaramastan, Mäskäwneñ atom-töş qoralın yörtä aluçı häm atom energiyäse belän êşläwçe keşesez su astı apparatın uñışlı ræweştä sınawın beldergännän soñ yasaldı.
“Başqa illärneñ sınaw programmaları alıp baruı säbäple, min Suğış ministrlığına atom-töş qoralıbıznı ber däräcädä sınaw êşlären başlarğa kürsätmä birdem,” — dip yazdı Tramp üzeneñ sotsial media akkauntında.
Tramp, şulay uq, AQŞnıñ başqa illärgä qarağanda kübräk atom-töş qoralına iyä buluın assızıqladı häm üzeneñ “barlıq qoralnı yañartu häm modernizatsiyä êşlären” başqaru öçen tırışuın maqtadı.
Ul: “Rusiyä - ikençe urında, ä Qıtay bik artta qalıp öçençe urında, ämma ul biş yıl êçendä bezgä yaqınlaşa ala,” — dip östäde.
Xalıqara atom-töş qoralın tıyu kampaniyäse (ICAN) mäğlümatlarına qarağanda, dönyada tuğız il atom-töş qoralına iyä: Rusiyä, AQŞ, Qıtay, Fransiyä, Böyekbritaniyä, Paqıstan, Hindstan, İzrail häm Tönyaq Koreya.
Tramp sınawlarnıñ töp êçtälege turında tulı mäğlümat birmäde, ämma bu protsessnıñ “tiz arada başlanırğa” tiyeşlegen äytte.
‘Kirtäläw mömkin tügel’
Putin çärşämbe könne atom-töş qoralın yörtüçe häm atom energiyäse belän êşläwçe keşesez su astı apparatınıñ uñışlı sınaluwın belderde, bu soñğı könnärdä başqarılğan ikençe qoral sınaw buldı.
Ukrainada yaralanğan rus xärbilären däwalawçı xastaxanädä yasağan çığışında Putin “Poseidon” isemle bu dronnı “totqarlaw mömkin tügel” dip äytte.
Ul “Poseidon”nıñ ğadi su astı köymälärennän tizräk xäräkät itüen, tiränräk çuma aluın häm dönyanıñ teläsä-qaysı qıytğasına barıp citä aluın belderde.
Yäkşämbe könne berençe raketa sınawınnan soñ Tramp Putinğa Ukrainada suğışnı tuqtatu kiräklegen, “raketa sınawları belän şöğıllänü urınına” şunı êşlärgä tiyeşlegen äytte.
Uzğan atnada Budapeştta Tramp belän Putin arasında planlaştırılğan sammit ğamälgä aşmadı.
AQŞ 1945 yılnıñ 16 iyülendä Nyu-Mexikoda berençe atom-töş bombası sınawınnan başlap 1992 yılğa qadär barlığı 1054 atom-töş sınawı ütkärde häm İkençe Bötendönya suğışı waqıtında Yaponiyägä ike bomba attı.
AQŞnıñ soñğı atom-töş sınawı 1992 yılnıñ sentyabrendä Nevada poligonında 20 kilotonna köçendä cir astı şartlawı belän ütkärelgän.
1992 yılnıñ oktyabrendä ul waqıttağı ilbaşı Djordj Buş bu sınawlarnı tuqtatu qararı çığardı häm moratoriynı annan soñğı citäkçelär däwam itte. Atom-töş sınawların aldınğı komp'yuter simulyatsiyäläre almaştırdı.
